De pilot met 10-14 scholen wordt opengesteld voor meer scholen

CPS - 29 mei 2018

Foto: Onderwijsroute 10-14

Sommige kinderen zijn gebaat bij een meer geleidelijke overgang van basisonderwijs naar voortgezet onderwijs. Dat vindt ook het nieuwe kabinet. “De 10-14-scholen, een samenwerkingsvorm tussen basisscholen en scholen voor voortgezet onderwijs, voorzien in zo’n behoefte”, aldus het Regeerakkoord. In de kamerbrief is te lezen dat de minister met de uitbreiding van de pilot initiatieven voor het starten van 10-14 scholen de ruimte wil geven.

Afgelopen december had ik een afspraak staan met onderwijspionier Annelies Robben, netwerkregisseur van Onderwijsroute 10-14 in Zwolle. Dit is een van de scholen uit de pilot. Ik sprak met haar over deze belangrijke onderwijsinnovatie.

Ik tref Annelies in het pand van Onderwijsroute 10-14 dat op het terrein van Van der Capellen scholengemeenschap ligt. Het pand is nu nog niet helemaal in gebruik. “Maar volgend jaar wel”, zegt Annelies daarover. “We hebben ontzettend veel aanmeldingen gekregen, we zijn dan ook dit schooljaar gestart met 53 leerlingen.”

Waarom is Onderwijsroute 10-14 opgericht?

Annelies: “We hebben in Nederland een heel goed onderwijssysteem, dat wereldwijd geroemd wordt. Dit systeem heeft naar mijn mening één weeffout: alle leerlingen worden heel vroeg geselecteerd. Voor veel leerlingen is dat geen probleem, maar nog niet elk kind heeft op dat moment zijn of haar piek al bereikt. Toen ik nog lesgaf in de bovenbouw van het basisonderwijs, was ik bij 70 procent van mijn leerlingen helemaal zeker van hun vo-advies, maar bij 30 procent lag ik wakker. Ik wist gewoon niet zeker wat voor hen het beste advies was. Voor deze leerlingen wilde ik een onderwijsvoorziening creëren waar het VO advies zou worden uitgesteld.”

Waarom heeft jouw bestuur hier speerpunt van gemaakt?

“Openbaar Onderwijs Zwolle en regio (OOZ), een bestuur met zowel po- als vo-scholen, investeerde al jaren in verbindingen tussen de sectoren PO en VO. Ik kreeg de ruimte om twee jaar lang op een projectmatige manier te werken aan de verbinding tussen primair en voortgezet onderwijs. Toch werkte dat niet als een olievlek, het bleef kleinschalig en projectmatig. We moeten niet meer praten over doorlopende leerlijnen, we moeten ze gewoon ergens gaan maken, dacht ik.

Mijn innovatieve bestuur had het lef om hier een speerpunt van te maken in het strategisch beleidsplan. Bedenk wel: landelijk was er op dit gebied nagenoeg nog niets. Het bestuur besefte echter hoe uniek het is om beide sectoren in huis te hebben en was zich bewust van het leerverlies dat optreedt in de overgang van po naar vo. Ondanks dat je collega’s van elkaar bent.

Van het bestuur kreeg ik, samen met René Leber, de opdracht om het 10-14-onderwijs verder uit te werken. Door ons als duo deze veranderopdracht te geven was ook PO en VO vertegenwoordigd. Daar waar mijn ervaring in primair onderwijs was opgebouwd, was René jarenlang directeur van een grote VO school geweest. Samen kwamen we erachter dat we een fysieke plek nodig hadden om deze vorm van onderwijs écht te gaan neerzetten.

Was er belangstelling bij kinderen en hun ouders?

“Er waren inderdaad ouders en kinderen die het lef hadden om deze kans te grijpen. Dankzij hen hebben we een droomstart kunnen maken.

Normaal gesproken beginnen leerlingen in het voortgezet onderwijs bijna altijd in een dakpanconstructie, met bijvoorbeeld mavo/havo- of havo/atheneumklassen. Wie wil doorstromen naar het hoogste niveau moet over het hele jaar een bepaald gemiddelde halen. Dat is niet voor alle kinderen weggelegd. Want ga maar na: je brein ontwikkelt zich op die leeftijd volop, hormonen steken de kop op, je hebt opeens heel veel docenten en je moet wennen aan een nieuwe sociale omgeving. En dan moet je ook nog eens gelijk presteren. Dat is heel veel. Sommige leerlingen zijn daar nog niet klaar voor.

Op Onderwijsroute 10-14 komt een heel gemêleerde groep leerlingen af. Kinderen die eerder toe zijn aan een nieuwe uitdagende leeromgeving, en kinderen die de keuze voor het voortgezet nog even willen uitstellen. Bijvoorbeeld leerlingen die twijfelen tussen atheneum en gymnasium. Zij kunnen al in onze klas 3 (dan zijn ze dus 12 jaar) Grieks en Latijn volgen. Als ze merken dat ze dat best kunnen, dan is het wat makkelijker voor ze om uiteindelijk de stap naar klas 3 van het gymnasium te zetten. En ondertussen hebben ze natuurlijk ook twee jaar lang kunnen proeven hoe het er op een middelbare school aan toegaat; dat is ook waardevol.” 

Foto: Onderwijsroute 10-14

Hoe begeleiden jullie de leerlingen?

“Leerlingen groeien bij ons door in kennis en vaardigheden zonder de ontwikkelingslijn te onderbreken. Met persoonlijke leerroutes, coaching en begeleiding staan leerlingen aan hun eigen roer: hun interesse, talent en bewustwording van mogelijkheden (zelfkennis) staat centraal, het onderwijs wordt daarop afgestemd.

Onze coaches en vakexperts helpen de leerlingen om te ontdekken wie ze zijn en wat de toppen van hun bereik zijn. De leerlingen doen dat in hun eigen tempo en op een passend niveau, tot ze weten wat ze werkelijk willen. Op deze wijze stellen we het definitieve vo-advies uit tot halverwege klas twee en is er voor kind en ouders tijd om een verantwoorde, passende keuze te maken.

Hoe ver gaan jullie in gepersonaliseerd leren?

“Ons onderwijs kent een vergaande manier van differentiëren. We kijken naar de instructiebehoefte van het kind en in welk tempo en op welke manier het zich de stof eigen kan maken. Observaties en toetsen maken duidelijk wat het niveau van de leerling is en wat welk kind nodig heeft. Dat bundel je. Daarbij laten we de jaarlagen los.

In de praktijk kunnen een groep 7-leerling en een brugklasser dus bijvoorbeeld samen verlengde instructie krijgen als ze het niveau voor het onderdeel ‘Grote getallen’ nog niet beheersen.”

Hoe ziet een schooldag op Onderwijsroute 10-14 eruit?

“We beginnen elke ochtend met vakken waarin de basisvaardigheden talen, lezen, rekenen & wiskunde worden aangeboden. Daarna zijn er lessen waarin de lesstof is geordend rondom acht kernconcepten. Het werken met de kernconcepten betekent dat we steeds kijken welke kwartjes moeten vallen om het grotere geheel te begrijpen. Het gaat dus niet om het afvinken van leerdoelen. Bij het verkrijgen van bepaalde inzichten in het grotere geheel zijn doorlopende leerlijnen heel belangrijk. Die stellen wij zelf op, met hulp van SLO (Stichting Leerplan Ontwikkeling).

Leerlingen hebben wekelijks een uur peergroup coaching. Hierin bespreken ze hoe ver ze zijn, wat wel en niet lukt en wat ze willen bereiken. We hebben bewust gekozen voor een groepsvorm, omdat tieners nou eenmaal meer aannemen van elkaar dan van volwassenen. Natuurlijk sturen we waar dat nodig is; dat bekijken we per leerling per onderdeel. Dat is het spel dat we iedere keer spelen.”

Wat adviseer je andere scholen die een betere aansluiting willen tussen po en vo?

“Natuurlijk zijn er veel po- en vo-scholen voor wie 10-14-onderwijs een brug te ver is. Tegen hen zeg ik: ontmoet collega’s uit andere sectoren, ga met elkaar in gesprek, zoek naar mogelijkheden om projectmatig samen te werken. Dat kan bijvoorbeeld goed met het vak Engels. Door samen te werken, informatie uit te wisselen of lessen bij elkaar te volgen kan er worden gewerkt aan een betere overgang van po naar vo.

En kijk zeker ook naar andere partners in de omgeving. Wij hebben zelf bijvoorbeeld contact gezocht met de hbo-opleiding ICT en het Techatelier van hogeschool Windesheim Zwolle. Studenten die de Educatieve minor volgen, geven nu les aan onze leerlingen. Dat is een mooi voorbeeld van een betekenisvolle stageopdracht waar Windesheim naar op zoek was.”

Wie meer wil lezen over deze bijzondere vorm van onderwijs kan terecht op: www.onderwijsroute10-14.nl.Wil je meer verhalen lezen van innovatieve scholen? Kijk dan even bij de blogs hieronder.