Blog

In de in mei 2023 gepubliceerde Staat van het Onderwijs doet de onderwijsinspectie verslag van de huidige situatie in het onderwijs in Nederland.

Cor Verbeek heeft er kritisch naar gekeken en zet hieronder kort uiteen wat opvalt.

In deze tijd zoeken docenten, mentoren en studieloopbaan- begeleiders naar allerlei manieren om contact te maken en verbinding te houden met hun studenten. De vragen die wij krijgen gaan vooral over hoe ik zorg dat mijn studenten erbij zijn en er bij blijven? Oftewel, hoe leer ik ze dat zij hun stem kunnen laten horen?

Waarom is de taalachterstand van de Turkse Meryem alleen maar groter geworden? Dat is toch vreemd? Want haar leerkracht heeft vier maanden geleden een goed gesprek gehad met haar vader en ze zouden thuis meer Nederlands met haar gaan praten. En hoe komt het dat de vader van de Syrische jongen Ahmed tijdens het oudergesprek alleen maar over zichzelf wilde vertellen in plaats van over de vele conflicten waar zijn zoon al een paar weken in verzeild raakt?

Het stellen van doelen is een belangrijk onderdeel van het onderwijs, zowel voor leraren als leerlingen. Door het stellen van doelen wordt de focus van de les gelegd op specifieke leerdoelen en wordt de leerstof effectiever aangeboden. Hierdoor kan de leerling zich beter concentreren en is de kans groter dat hij of zij de leerstof daadwerkelijk begrijpt en onthoudt.

Over de taalvaardigheid bij leerlingen is al veel gezegd: de achteruitgang lijkt een feit, het probleem is de afgelopen jaren alleen maar toegenomen en het is lastig om daar in het onderwijs grip op te krijgen. Bij alle vakken zie je vaak dat leerlingen denken de inhoud te begrijpen, maar dat ze hun antwoord niet goed kunnen formuleren als ze de stof zelf moeten uitleggen of er een vraag over moeten beantwoorden. De oorzaak? Veel leerlingen missen de algemene taalkennis en ‑vaardigheid om zich goed uit te drukken. 

Leerlingen schrijven meer dan ooit. Een belangrijk deel van hun sociale communicatie verloopt schriftelijk via social media. Maar vraag je ze op school om een wat langere en formele tekst zoals een verslag of brief, dan zie je vaak onvoldoende structuur, kromme zinnen en stijlbreuken. Beter schrijfonderwijs is duidelijk gewenst. Deel daarvoor het schrijfproces op in stappen, geef leerlingen veel meer eigenaarschap over het leren schrijven en laat ze aan relevante teksten werken. Dan wordt leren schrijven niet alleen beter, maar ook makkelijker en leuker.

Steeds vaker heb je kinderen met een niet-Nederlandse achtergrond in je klas. Je wilt ook hen het beste onderwijs geven, zorgen dat ze kunnen meekomen, niet uitvallen. Soms merk je echter dat je zo’n kind en zijn ouders niet begrijpt en zij jou niet. Je weet niet waar het mis gaat, omdat je vaak niet weet wat je niet weet. Bovendien ben je bang om iets verkeerds te zeggen; je wilt het juist goed doen. Iedereen erkent het belang van aandacht en respect voor culturele verschillen, zeker in onderwijssituaties en juist ook in deze tijd van polarisatie. Maar hoe ga je in de praktijk om met de verschillende achtergronden van leerlingen en ouders op school?

De teamleden van de jonge Christelijke Basisschool AquaMarijn in Groningen zijn ambitieus. Ze wilden zichzelf en hun school verder ontwikkelen. Niet via een training, maar intensiever en meer passend bij hun speerpunt: lerende cultuur. Sommige teamleden waren al bekend met Lesson Study: een methode waarbij je samen met collega’s een goed doordachte les ontwerpt, een collega de les geeft en de anderen observeren. Omdat het team Lesson Study professioneel in wilden zetten, schakelden ze begin vorig schooljaar CPS in voor de begeleiding.

Een nieuw schooljaar, een nieuw begin. Tenminste, dat hoop ik dan maar. Er zijn tenslotte nog 9100 voltijds lerarenbanen in te vullen en, dat wordt vaak vergeten, ook nog 1100 fte aan directeursfuncties staat open. Niet gek dus dat voor een groot aantal scholen het jaar minder vrolijk begint.

Biesta: “Het gaat om de lastige vraag welke talenten goed leven en goed samenleven mogelijk maken.”

In ons werk op de scholen worden wij steeds vaker gevraagd om het goede gesprek te helpen voeren. Soms door het samen voor te bereiden, soms door als procesbewaker het gesprek in goede banen te leiden, waarbij de moeilijke passages niet worden geschuwd. Dit soort gesprekken noemen wij schurende gesprekken. Gesprekken waarbij je het oneens met elkaar mag zijn, het spannend is met als doel om elkaar beter te leren kennen of te leren van en met elkaar. Zoals in Deep Democracy een van de uitgangspunten is: je hebt elkaar nodig om betere luisteraars te worden.

Vorig schooljaar is het eindexamenbesluit aangepast. Deze aanpassingen vormen het formele sluitstuk van de verbeteringen die het voortgezet onderwijs via negen actielijnen heeft ingezet. Steeds meer scholen zetten hun NPO-gelden ook in op deze actielijnen om de toetskwaliteit en de kwaliteit van de schoolexamens te verbeteren. Maar wat betekent dit voor jou als docent, sectievoorzitter, examensecretaris of schoolleider?

“Markeer van hoofdstuk twee alle woorden waarvan je de betekenis niet kent”, vroeg de docent godsdienst van het Bonaventuracollege zijn brugklasleerlingen. Dat bleek beduidend meer markeringen op te leveren dan verwacht. Veel docenten overschatten de woordenkennis van leerlingen. Bij het Bonaventuracollege (mavo-havo-vwo) zijn de ogen sinds vorig jaar geopend en richten alle docenten zich actief op taalvaardigheid. “Want pas als leerlingen bij elk vak ondergedompeld worden in taal, zal hun taalvaardigheid toenemen”, meent Barbera van Haeften, sectievoorzitter en docent Nederlands.

Elke keer als er nieuws wordt aangekondigd over de opening of sluiting van de scholen (van lockdown tot ijsvrij), lijkt mijn Twitter-tijdlijn te ontploffen. Sommige scholen gingen nog niet open, anderen openden hun deuren later in verband met de veiligheid van leerlingen, collega’s én ouders. Op Twitter buitelden geïrriteerde ouders over elkaar heen. De berichten hadden allemaal ongeveer dezelfde strekking: het is volstrekt belachelijk dat de scholen dichtgaan én de scholen maken zich er gemakkelijk vanaf.