Basisschool Twickelo
Case:
Meer activerende lessen door de inzet van Lesson Study
Interview met:
Michiel van 't Erve, directeur Basisschool Twickelo
In Nederland kennen we Lesson Study vooral uit het rekenonderwijs. Basisschool Twickelo (Delden) laat zien dat deze vorm van teamleren ook in andere vakken zeer bruikbaar is. Directeur Michiel van ’t Erve zette Lesson Study in om activerende en coöperatieve werkvormen te integreren in het begrijpend leesonderwijs. In dit interview vertelt hij waarom en vertelt wat het zijn school heeft opgeleverd.
De laatste jaren is Lesson Study met een stevige opmars bezig. En dat is niet zo gek, want de praktijk laat zien dat deze vorm van teamleren effectief is en op groot enthousiasme van leraren kan rekenen. Voor wie deze werkvorm nog niet kent: bij Lesson Study bereidt een groepje leerkrachten sámen de best denkbare les voor. Nadat één van de teamleden de les echt heeft gegeven, wordt de les met het team nabesproken en verbeterd.
Wat was de aanleiding?
Michiel van ’t Erve, directeur van basisschool Twickelo, koos doelbewust voor Lesson Study toen de scholen binnen de stichting katholiek Midden-Twente een extra investering wilden doen in hun taalonderwijs. Van ’t Erve: “In het kader van mijn masteropleiding Educational Leadership zocht ik al langere tijd naar mogelijkheden om het onderwijs op onze school activerender te maken omdat het te frontaal en te klassikaal was ingericht. Leerlingen waren daardoor onbedoeld passief. Om een maximaal rendement te halen, is het essentieel dat álle leerlingen actief meedoen in de les.”
Waarom zijn activerende lessen juist bij begrijpend lezen zo belangrijk?
“Begrijpend lezen is voor ons een speerpunt, omdat de opbrengsten bij dit vak onder druk staan. Onderzoek laat zien dat er een sterk verband is tussen begrijpend-leesvaardigheden en denkvaardigheden. Als je wilt dat leerlingen beter begrijpend gaan lezen, is het goed om te investeren in hun denkvaardigheden. Dat doe je bijvoorbeeld door als leerkracht de goede vragen te stellen en door te zorgen dat leerlingen met elkaar in gesprek zijn over leesteksten. Want dan hoor je immers hoe de leerlingen denken en kun je daar gericht op inspelen.”
Hoe is het team hiermee aan de slag gegaan?
“In eerste instantie hebben we zelf een studiedag georganiseerd, waarin leerkrachten onder andere konden kennismaken met verschillende coöperatieve werkvormen. Alle leerkrachten stonden ervoor open om deze te gaan uitproberen in de les. De coöperatieve werkvormen sloten in functionele zin echter niet altijd goed aan bij het doel van de les en de lesinhoud, merkte ik tijdens mijn klassenbezoeken. Daardoor hadden deze werkvormen slechts een beperkte toegevoegde waarde. Ik ben op zoek gegaan naar een interventie waarmee we de lessen wél daadwerkelijk activerender konden maken. In die zoektocht kwam ik uit bij Lesson Study.”
Wat verwachtte je van Lesson Study?
“Leerkrachten kunnen heel veel van elkaar leren. Met behulp van de Lesson Study-methodiek hebben zij met elkaar een les begrijpend lezen ontworpen onder begeleiding van een externe expert van CPS. Zij hebben daarbij de begrijpend leesmethode links laten liggen, want in die methode draait het vooral om het toepassen van strategieën. Dat wilden wij niet. Wij wilden juist zoeken naar mogelijkheden om een beroep te doen op de denkvaardigheden van de leerlingen.
Om te onderstrepen hoe belangrijk ik Lesson Study vind, heb ik de leerkrachten van groep 5-8 er een ochtend voor vrij geroosterd. Ze vonden het geweldig om op deze manier met elkaar aan het werk te gaan. Iedereen had een eigen inbreng en luisterde goed naar elkaar. Er is een gemeenschappelijke les tot stand gekomen waar iedereen volledig achter stond.”
De les is ook daadwerkelijk gegeven?
“Eén leerkracht bood aan om de les te geven. Dat was natuurlijk best spannend, want die les werd gefilmd en er zaten drie andere teamleden achterin om te observeren. We hebben echter steeds gezegd: als we in jouw klas komen kijken, sta jij niet centraal maar de les die samen is ontworpen. Ook bij de nabespreking hebben we dat steeds voor ogen gehouden.
Het was ontzettend leuk om te zien hoe de leerlingen reageerden op die les. Ik zat achterin, als observator. Op een gegeven moment draaide een leerling zich naar mij om en zei: hé meneer, het is veel leuker zo! Dat is mooi om te zien.”
Wat was voor jullie de meerwaarde van een expert die de Lesson Study begeleidt?
“Dat is essentieel, die expertrol heb je echt nodig, want daardoor werd er veel kennis ingebracht over wat een goede begrijpend lezen-les is en welke leerkrachtvaardigheden je nodig hebt. Die know how was heel belangrijk, want leerkrachten willen het vertrouwen hebben dat ze de goede dingen doen. Zij vonden de begeleiding heel prettig.”
Wat heeft de Lesson Study opgeleverd?
“Door de Lesson Study hebben leerkrachten echt geleerd hoe ze een goede en aantrekkelijke begrijpend lezen-les kunnen geven. Ze zijn zich bijvoorbeeld meer bewust geworden van de verschillende lesfasen. Zo heeft een goede begrijpend lezen-les bijvoorbeeld altijd een goede verwerkingsopdracht waarin je checkt of de leerlingen de les begrepen hebben. Ook hebben de leerkrachten ervaren hoe zij de coöperatieve werkvormen en modelling – hardop denkend voordoen – effectief kunnen inzetten tijdens de les. Want dat modelling lijkt natuurlijk heel makkelijk, maar als je echt wilt focussen op de essentie, wordt het lastiger. Je moet goed bepalen hoe je het doet, met welk doel je het doet en op welke momenten je het inzet.
De leerkrachten zijn anders gaan kijken naar de lessen en hebben het gevoel dat ze weer met hun vak bezig zijn. Wat ze van de Lesson Study leerden, kunnen ze ook toepassen bij andere vakken en in andere lessen. En wat misschien nog wel het belangrijkste is: leerlingen vinden begrijpend lezen nu leuk!”