Blog

In de in mei 2023 gepubliceerde Staat van het Onderwijs doet de onderwijsinspectie verslag van de huidige situatie in het onderwijs in Nederland.

Cor Verbeek heeft er kritisch naar gekeken en zet hieronder kort uiteen wat opvalt.

Waarom is de taalachterstand van de Turkse Meryem alleen maar groter geworden? Dat is toch vreemd? Want haar leerkracht heeft vier maanden geleden een goed gesprek gehad met haar vader en ze zouden thuis meer Nederlands met haar gaan praten. En hoe komt het dat de vader van de Syrische jongen Ahmed tijdens het oudergesprek alleen maar over zichzelf wilde vertellen in plaats van over de vele conflicten waar zijn zoon al een paar weken in verzeild raakt?

Aansluiten bij de capaciteiten van leerlingen. Dat klinkt logisch. Geen leraar is er tegen. Toch vindt het te weinig plaats in de lessen in het voortgezet onderwijs, zo constateert ook de Inspectie van het Onderwijs in de recent verschenen Monitor Leskwaliteit.

Over de taalvaardigheid bij leerlingen is al veel gezegd: de achteruitgang lijkt een feit, het probleem is de afgelopen jaren alleen maar toegenomen en het is lastig om daar in het onderwijs grip op te krijgen. Bij alle vakken zie je vaak dat leerlingen denken de inhoud te begrijpen, maar dat ze hun antwoord niet goed kunnen formuleren als ze de stof zelf moeten uitleggen of er een vraag over moeten beantwoorden. De oorzaak? Veel leerlingen missen de algemene taalkennis en ‑vaardigheid om zich goed uit te drukken. 

Steeds vaker heb je kinderen met een niet-Nederlandse achtergrond in je klas. Je wilt ook hen het beste onderwijs geven, zorgen dat ze kunnen meekomen, niet uitvallen. Soms merk je echter dat je zo’n kind en zijn ouders niet begrijpt en zij jou niet. Je weet niet waar het mis gaat, omdat je vaak niet weet wat je niet weet. Bovendien ben je bang om iets verkeerds te zeggen; je wilt het juist goed doen. Iedereen erkent het belang van aandacht en respect voor culturele verschillen, zeker in onderwijssituaties en juist ook in deze tijd van polarisatie. Maar hoe ga je in de praktijk om met de verschillende achtergronden van leerlingen en ouders op school?

De eerste weken en maanden van het schooljaar zijn altijd een interessante tijd, vanuit je rol als leraar en vanuit groepsdynamiek. In deze periode worden immers de geschreven en ongeschreven regels duidelijk en wordt de klas een groep of niet. Als leraar kun je hier invloed op uitoefenen. De groepsdynamiek kun je beïnvloeden door de zes rollen van de leraar effectief in te zetten. Die zes rollen geven houvast om je gedrag consistent neer te zetten, zodat de leerlingen optimaal, veilig en zo aangenaam mogelijk kunnen leren en het lesgeven jou makkelijker afgaat.

De teamleden van de jonge Christelijke Basisschool AquaMarijn in Groningen zijn ambitieus. Ze wilden zichzelf en hun school verder ontwikkelen. Niet via een training, maar intensiever en meer passend bij hun speerpunt: lerende cultuur. Sommige teamleden waren al bekend met Lesson Study: een methode waarbij je samen met collega’s een goed doordachte les ontwerpt, een collega de les geeft en de anderen observeren. Omdat het team Lesson Study professioneel in wilden zetten, schakelden ze begin vorig schooljaar CPS in voor de begeleiding.

Een nieuw schooljaar, een nieuw begin. Tenminste, dat hoop ik dan maar. Er zijn tenslotte nog 9100 voltijds lerarenbanen in te vullen en, dat wordt vaak vergeten, ook nog 1100 fte aan directeursfuncties staat open. Niet gek dus dat voor een groot aantal scholen het jaar minder vrolijk begint.

Sommige leerlingen hebben veel en uitgebreide instructie nodig. Andere gaan het liefst direct zelf aan de slag. Hoe zorg je voor een effectieve combinatie van docent- en leerlingsturing in de les? Hoe geef je een les vanuit didactisch oogpunt goed vorm? In dit kader hoor je regelmatig over instructiemethoden als EDI, ADI en IGDI. Wat zijn dat voor methoden en wanneer zet je welke in?

Vorig schooljaar is het eindexamenbesluit aangepast. Deze aanpassingen vormen het formele sluitstuk van de verbeteringen die het voortgezet onderwijs via negen actielijnen heeft ingezet. Steeds meer scholen zetten hun NPO-gelden ook in op deze actielijnen om de toetskwaliteit en de kwaliteit van de schoolexamens te verbeteren. Maar wat betekent dit voor jou als docent, sectievoorzitter, examensecretaris of schoolleider?

Wat heb je geleerd over hygiënisch werken op je stage? Dit zou een vraag kunnen zijn  tijdens het eindgesprek voor het diploma praktijkonderwijs. ‘Eigenlijk zouden we dit soort vragen in de les ook meer moeten stellen.’ Dat zei een docent die als assessor het eindgesprek voerde met een leerling van een praktijkschool. ‘Ons hele onderwijs is ontwikkelingsgericht maar in de lessen toetsen we weinig en vooral summatief. We geven cijfers of een beoordeling (v/m/g) en gaan verder’.

Waarom moet dit? Ik heb ècht geen zin vandaag. Geen cijfer? Laat maar dan. Zomaar wat teksten die je als docent wellicht regelmatig hoort. Ik hoorde ze in ieder geval wel. Het motiveren van leerlingen was is en blijft een enorm onderwerp; in de personeelskamer, op de vrijdagmiddagborrel, in de teamvergadering en bij de leerlingbespreking. Want waar hebben we het eigenlijk over? Leerlingen motiveren, kan dat wel? En zo ja, hoe dan?

Binnenkort verschijnt de tweede druk van het boek ‘formatief toetsen in de les, toetsen van het leren om te leren’. Daarin beschrijven we praktische voorbeelden, stappenplannen en werkvormen om formatief toetsen toe te passen. In de nieuwe druk hebben wij de antwoorden op een aantal veelgestelde vragen verduidelijkt. Als voorproefje geef ik je bij vijf vragen alvast een kort en iets langer antwoord.