Blog

^{Blog 4 - Oracy}
Je kent het wel: een leerling met een veel te lange spreekbeurt waar geen kop of staart aan zit, een ander die tijdens zijn voordracht steeds afgeleid is of een leerling die tijdens een discussie veel te ver uitweidt. De overige leerlingen haken af, gaan kletsen en jij staat er met kromme tenen bij. Een verhaal goed opbouwen, op de tijd letten, geconcentreerd blijven: allemaal aspecten van een goede presentatie die kinderen moeten leren voor ze het kunnen. Maar hoe help je ze daarbij?

^{Blog 3 - Oracy}
Op de gemiddelde basisschool krijgen kinderen maar weinig het woord. Ze antwoorden op een vraag en geven af en toe een spreekbeurt. Terwijl veel oefenen met mondelinge taalvaardigheid noodzakelijk is om goed te leren spreken en luisteren; vaardigheden die zorgen dat kinderen anderen beter begrijpen en zelf beter begrepen worden. Vaardigheden dus die noodzakelijk zijn voor goed functioneren in de samenleving. Bovendien helpt oefenen met mondelinge taalvaardigheid om kennis te verwerven. Vragen beantwoorden, presenteren of debatteren over de stof zorgt ervoor dat deze beter beklijft.

Biesta: “Het gaat om de lastige vraag welke talenten goed leven en goed samenleven mogelijk maken.”

In ons werk op de scholen worden wij steeds vaker gevraagd om het goede gesprek te helpen voeren. Soms door het samen voor te bereiden, soms door als procesbewaker het gesprek in goede banen te leiden, waarbij de moeilijke passages niet worden geschuwd. Dit soort gesprekken noemen wij schurende gesprekken. Gesprekken waarbij je het oneens met elkaar mag zijn, het spannend is met als doel om elkaar beter te leren kennen of te leren van en met elkaar. Zoals in Deep Democracy een van de uitgangspunten is: je hebt elkaar nodig om betere luisteraars te worden.

Thematisch werken (of taalonderwijs in verbinding) staat op dit moment volop in de belangstelling. Steeds meer basisscholen zoeken een alternatief voor de klassieke lessen begrijpend lezen en erkennen het belang van een geïntegreerde of thematische aanpak van taalonderwijs. Hierbij worden taaldoelen gekoppeld  aan wereldoriëntatie en ontstaat er een verbinding  binnen of tussen de verschillende vakken. Dus laten we stoppen met eenvoudige, arme teksten en invulbladen en beginnen met het bouwen aan een rijk netwerk waarbij wereldoriëntatie de basis voor taal en begrip vormt.

^{Blog 2 - Oracy}
Het is 1985. ‘Hoi, ik ben Miriam en ik doe mijn spreekbeurt over de gitaar’. Stilte. ‘De gitaar is een snaarinstrument met zes snaren’. Ik adem hoorbaar uit. Stilte. Slik. Ik krijg het warm en voel me een beetje duizelig. Met zachte stem zeg ik: ‘Het is een akkoordeninstrument.’ Terwijl ik dit blog schrijf heb ik een flashback naar dit spannende moment in groep 5. Ik voel dat alle ogen van de klas op mij zijn gericht. Ik kijk naar de grond. Ondanks een goede voorbereiding op papier heb ik een black-out. Ik wiebel van mijn ene been op het op het andere. Mijn adem stokt. Snel loop ik naar de gitaar die ik heb meegenomen. Ik houd hem hoog in de lucht, verdwijn erachter en zeg; ‘kijk, dit is hem’.

Het is bedtijd. ‘Kom’, zeg ik, ‘dan lezen we nog even een verhaaltje voor je gaat slapen. Zo… (ik klap het boek dicht)… en nu is het verhaaltje afgelopen en uit. Ga jij maar eens lekker dromen!’

^{Blog 1 - Oracy}
‘Weet ik niet’ maar ook ‘dat vind ik nou eenmaal’ hoor je kinderen vaak zeggen. Maar wat weten ze niet? En waarom vinden ze wat ze vinden? Veel kinderen kunnen moeilijk verwoorden wat ze denken of voelen. Ook echt naar elkaar luisteren, de juiste vragen stellen, feiten en argumenten goed verwoorden en adequaat reageren is vaak lastig. Maar deze vaardigheden zijn wel heel belangrijk om bijvoorbeeld te kunnen uitleggen wat je niet snapt, om voor jezelf te kunnen opkomen en om een ruzie te kunnen uitpraten. Deze uitgebreide mondelinge taalvaardigheid noemen we Oracy.

Vorig schooljaar is het eindexamenbesluit aangepast. Deze aanpassingen vormen het formele sluitstuk van de verbeteringen die het voortgezet onderwijs via negen actielijnen heeft ingezet. Steeds meer scholen zetten hun NPO-gelden ook in op deze actielijnen om de toetskwaliteit en de kwaliteit van de schoolexamens te verbeteren. Maar wat betekent dit voor jou als docent, sectievoorzitter, examensecretaris of schoolleider?

“Markeer van hoofdstuk twee alle woorden waarvan je de betekenis niet kent”, vroeg de docent godsdienst van het Bonaventuracollege zijn brugklasleerlingen. Dat bleek beduidend meer markeringen op te leveren dan verwacht. Veel docenten overschatten de woordenkennis van leerlingen. Bij het Bonaventuracollege (mavo-havo-vwo) zijn de ogen sinds vorig jaar geopend en richten alle docenten zich actief op taalvaardigheid. “Want pas als leerlingen bij elk vak ondergedompeld worden in taal, zal hun taalvaardigheid toenemen”, meent Barbera van Haeften, sectievoorzitter en docent Nederlands.

Elke keer als er nieuws wordt aangekondigd over de opening of sluiting van de scholen (van lockdown tot ijsvrij), lijkt mijn Twitter-tijdlijn te ontploffen. Sommige scholen gingen nog niet open, anderen openden hun deuren later in verband met de veiligheid van leerlingen, collega’s én ouders. Op Twitter buitelden geïrriteerde ouders over elkaar heen. De berichten hadden allemaal ongeveer dezelfde strekking: het is volstrekt belachelijk dat de scholen dichtgaan én de scholen maken zich er gemakkelijk vanaf.  

Het thema van de Week van Nederlands (vorige week) was Over grenzen heen kijken en dat is niet voor niets. Het is een probleem van onze tijd: mensen die in de echokamers van de sociale media niet meer met elkaar in gesprek zijn maar vooral in oneliners binnen eigen grenzen hun eigen gelijk uitventen (Custers, 2019). Juist voor leerlingen is het belangrijk dat zij over de grenzen kijken en kennismaken met andere perspectieven op hun eigen realiteit, om zo uit hun echobubbels te kunnen treden. Hiervoor wordt mediawijsheid en burgerschapsvorming vaak genoemd als oplossing, maar er is ook een al eeuwenoud middel om je horizon te verbreden en gesprekken te openen: vrij en veel lezen ofwel het lezen van een goed boek.

Het woord ‘schat’ zit niet voor niks in ‘woordenschat’. Woorden geven rijkdom. Ze maken dat je kunt lezen, schrijven en spreken, maar ook denken en leren. Hoe rijker je woordenschat, des te makkelijker kun je kennis verwerven en communiceren. Daarmee hebben leerlingen met een grotere woordenschat betere kansen in de maatschappij. En er zijn grote verschillen: sommige volwassenen kennen maar 17.000 woorden en anderen 50.000*. Door thuis op school en de rest van hun leven veel woorden te leren, krijgen kinderen dus betere kansen. 

Herken je dit: een samenvatting die duidelijk geknipt en geplakt is? Teksten met kromme zinnen, slecht geformuleerde antwoorden en taalfouten in bijna elke zin? Leerlingen hebben moeite met schrijven. Uit recent onderzoek van de Inspectie blijkt ook dat de afgelopen twintig jaar weinig verbeterd is op dit vlak. Begrijpelijk ook. Want niet alleen veel leerlingen, ook veel docenten hebben een hekel aan het gangbare schrijfonderwijs. Leerlingen moeten daarin een hoop moeite doen voor teksten die in de prullenbak verdwijnen. Docenten zitten weekenden na te kijken en zien dat hun inspanningen weinig opleveren. 

Schrijfvaardigheidsonderwijs is binnen de vreemde talen vaak een wat ondergeschoven kindje, en zeker in de onderbouw. Als er al iets aan schrijfvaardigheid gebeurt dan zijn het vaak geleide schrijfopdrachten of opdrachten bedoeld om een bepaalde grammaticale constructie of woordenschat aan te leren. Maar schrijven verdient echt meer aandacht in het vreemdetalenonderwijs, als een belangrijke rader in de machine voor het stimuleren van lezen, denken en uitbreiden van de lexicale en grammaticale fluency. Hoe geef je goed schrijfonderwijs bij de vreemde talen gestalte? In dit eerste blog bakenen we af wat CPS verstaat onder schrijfonderwijs bij de vreemde talen.