Blog

Onlangs verscheen de herziene druk van het boek Formatief handelen in de les - Toetsen van het leren om te leren. Daarin beschrijven we praktische voorbeelden, stappenplannen en werkvormen om formatief handelen toe te passen. In de nieuwe druk hebben wij de antwoorden op een aantal veelgestelde vragen verduidelijkt. Als voorproefje krijg je bij vijf vragen alvast een kort en iets langer antwoord.

Leraren vragen ons vaak: ‘Hoe kan ik mijn leerlingen/studenten leren leren?’ Of: ‘Hoe stimuleer ik hen om bij het zelfstandig werken uit eigen initiatief te starten?’ In dit blog lichten we toe hoe je door vakdidactisch te coachen jongeren bij de les houdt én hen beter laat leren.

Een kijkje in de start van een schooldag in groep 1/2

Mike komt binnengerend, zijn grote broer zwaait nog even in de gang voordat hij snel weer naar buiten loopt. De geur van een joint hangt in de schoolgang en verschillende ouders kijken elkaar afkeurend aan. Ondertussen loopt Merel het lokaal in. Ze trekt haar vader mee naar het prikbord, waar een collage hangt over veters strikken. Ze legt hem uit wat ze gisteren heeft geleerd en laat trots zien dat ze haar eigen veters al kan strikken.

De rekenles begint. Je wilt je groep 4 de kwart uren aanleren. De instructie loopt uit: er zijn veel vragen en ideeën. De geplande tien minuten worden er twintig. Bij controle van begrip lijkt slechts de helft van je klas het goed te begrijpen. De verlengde instructie duurt daardoor ook te lang. En vervolgens blijkt dat te veel leerlingen niet in staat waren de juiste antwoorden te geven. Je hebt heel hard gewerkt, maar je leerdoel toch niet gehaald. Herkenbaar? Gelukkig zijn er een paar eenvoudige tips die je helpen om je rekenles effectiever te maken.

Hoe vaak heb jij aan het eind van de schooldag het gevoel dat je niet alles af hebt? Dat er nog nakijkwerk ligt of een lesvoorbereiding die je aandacht nodig heeft?  Dan heb je waarschijnlijk soms het gevoel dat je even uit balans bent, dat je merkt dat er te veel op je bord je ligt. Het accepteren dat je niet alles kunt doen, is best nog wel moeilijk. Door te realiseren dat onze tijd en energie eindig zijn, kunnen we een gezonde werkcultuur creëren en daardoor succesvolle scholen. Om dit voor elkaar te krijgen zijn er afspraken die leraren individueel, dus voor zichzelf, kunnen maken en afspraken die schoolleiders collectief kunnen waarborgen.

Zelfregulatie en eigenaarschap: soms lijkt het wel alsof we het over niets anders meer hebben in het onderwijs. En zo gek is dat ook niet, want leren is natuurlijk méér dan kennis tot je nemen. Om goed voorbereid te zijn op hun toekomst is het essentieel dat leerlingen zélf grip hebben op de manier waarop zij leren. Ofwel, dat ze de eigenaar zijn van hun eigen ontwikkeling. 

Hoe moeilijk is het steeds maar weer om ‘nee’ te zeggen! Is dat voor jou ook best een opgave? Blijf je maar doorwerken en kom je er aan het eind van de schooldag achter dat je eigenlijk nog lang niet klaar bent? Ben jij iemand die er later misschien spijt van heeft ‘ja’ gezegd te hebben? Door te proberen er voor iedereen te zijn, door er naar te streven iedereen te plezieren, bestaat de kans dat je niemand speciaal een plezier doet. En hoogst waarschijnlijk jezelf ook niet!

Je zou toch zweren dat die begaafde leerling ook een sterke rékenaar is. Waarom maakt hij dan toch zo veel fouten? En waarom lukt het die goede rekenaar van groep 3, in groep 5 niet meer om foutloos de opgaven te maken? En dan heb je nog de leerlingen die uitstekend kunnen rekenen, maar zich overduidelijk vervelen en hun interesse in rekenen-wiskunde dreigen te verliezen. Hoe ga je om met sterke rekenaars? Hoe zorg je dat je ze herkent en dat ze hun capaciteiten maximaal kunnen ontwikkelen?

Ben jij als MVT-docent ook verrast omdat jouw school heeft besloten om minder te toetsen, terwijl jouw leerlingen juist een duwtje in de rug nodig hebben om woordenschat te leren? Geen paniek: nieuwe woorden kunnen goed beklijven zonder veel te toetsen.

Laten we beginnen door te zeggen dat differentiëren een behoorlijke investering van je eist. Differentiëren doe je er niet zomaar even bij, en al helemaal niet in een grote klas. Een gedifferentieerd lestraject dat enkele weken in beslag neemt en waarbij alle leerlingen op hun beheersingsniveau, leervoorkeur en interesse werken en leren, moet zorgvuldig worden voorbereid en dat kost tijd. Maar heb je eenmaal zo’n gedifferentieerde les of lessenreeks ontworpen, dan hebben jij en je collega’s daar jaren plezier van. Maar hoe begin je?

Een nieuwe ronde, en dus ook nieuwe kansen. Het begin van een nieuw schooljaar is toch een beetje als de feestelijkheden rondom
1 januari. We koesteren onze voornemens en zijn vol goede moed en ambities. Dit jaar gaan we het anders doen! Daarover heb je in je vakantie nagedacht en heb je besluiten genomen.

Heb je nog geen doelen gesteld, ambities geformuleerd of plannen gemaakt? Hierbij drie handreikingen die er zeker voor gaan zorgen dat je een ongemakkelijk schooljaar gaat beleven:

"Krijgen leerlingen geen negatief zelfbeeld in een groep die meer instructie nodig heeft?” en “Ik vraag me af wat differentiëren met het groepsgevoel doet.”

Als pedagoog wil je je leerlingen een veilige omgeving aanbieden.
Je wilt geen negatieve etikettering, of de groep verdelen in sterk en zwak. Wat je wel wilt is optimaal aansluiten op verschillen in leerbehoeftes van je leerlingen, zodat ze optimaal profijt hebben van jouw les. Als je verschillende manieren van differentiatie gebruikt, voorkom je dat leerlingen steeds in hetzelfde groepje zitten.   

Als leraar in het basisonderwijs heb je een cruciale rol bij het vormen van kinderen die niet alleen cognitief succesvol zijn, maar ook verantwoordelijk, betrokken en empathisch zijn.

Burgerschapsonderwijs speelt een belangrijke rol bij het ontwikkelen van deze waarden en executieve vaardigheden bij kinderen. Het gebruik van de zeven eigenschappen van Covey kan een handzaam kader bieden om dit te bereiken.

Alle nieuwe dingen vragen extra tijd in het begin, daar ontkom je niet aan. Kijk dus goed wat voor jou op dit moment haalbaar is. Begin klein en bouw langzaam op. Kijk ook creatief hoe je tijd kunt besparen: wat moet je echt zelf doen, welke taken kun je prima neerleggen bij leerlingen zelf? We geven je graag wat suggesties om gedoseerd met differentiëren aan de slag te gaan.