Sluiten

Zoeken in de website

De 4 meest gestelde vragen over differentiëren (en het antwoord natuurlijk)

De 4 meest gestelde vragen over differentiëren (en het antwoord natuurlijk)

Veel docenten willen meer differentieren, ofwel afstemmen op verschillen tussen leerlingen. Leerlingen verschillen immers in hun behoefte aan instructie, uitdaging, motivatie en interesse. Maar hoe maakt u dat nu waar als u op een dag aan zo’n zeven klassen van dertig leerlingen lesgeeft? Het gratis webinar dat CPS hier eerder over organiseerde was dan ook al snel overtekend. 

Wat mij tijdens het webinar vooral opviel, was dat veel docenten worstelen met vergelijkbare vragen. In dit blog heb ik de vier vragen die mij het meest worden gesteld eens verder voor u uitgewerkt in de vorm van praktische tips om direct mee aan de slag te gaan. De tips zijn gebaseerd op mijn ervaringen als docent én op die van de vele docenten die ik heb mogen begeleiden bij het differentiëren in de les.

1. Waarom moet ik differentiëren?

Differentiatie is een middel, geen doel op zich. Een niet-gedifferentieerde les kan een prima les zijn. Waar het om gaat, is dat het doel van een les is dat leerlingen daadwerkelijk iets leren. Dat ze wijzer uit de les komen dan dat ze erin zijn gegaan. Maar hoe weet u nu of dat het geval is? Onderzoek laat zien dat leerlingen zo’n 40 tot 50% van wat de docent vertelt al weten (Nutall, 2007)!

Our research shows that students can be busiest and most involved with material they already know. In most of the classrooms we have studied, each student already knows about 40-50% of what the teacher is teaching.

Paradoxaal genoeg zegt de constatering dat leerlingen aandachtig luisteren of de opgaven in hun werkboek braaf maken schijnbaar weinig over of zij daadwerkelijk iets leren. het is dus belangrijk om regelmatig meetmomenten in te lassen, om de voortgang in kaart te brengen. Het meten om daarmee aanpassingen in het onderwijsleerproces te realiseren, heet formatieve evaluatie. Deze metingen geven u tevens houvast om wel of niet te differentiëren. Tools zoals Kahoot of Socrative (waarover bij tip 4 meer), kunnen u hierbij helpen.

Wat dus belangrijk is, is dat u de tools heeft om in te kunnen spelen op verschillen zodra deze zich voordoen. Als uit een meetmoment bijvoorbeeld blijkt dat een leerling weinig van de lesstof heeft begrepen, kunt u differentiëren door extra instructie of extra herhalingsopgaven te bieden.

2. Helpt differentiëren werkelijk om mijn leerlingen meer te motiveren?

Differentiatie en motivatie zijn gelinkt. Volgens de Self Determination Theory van Deci & Ryan wordt motivatie bepaald door competentie, verbondenheid (relatie) en autonomie. Een manier om te differentiëren is om leerlingen keuzes te laten maken in de opdracht(en) die ze maken, in de volgorde waarin ze dat doen, en door ze zelf te laten bepalen wanneer en hoe ze de opdracht doen. Daarmee geeft u leerlingen een keuze en spreekt u hun autonomie aan. Dat uit zich vaak in een grotere betrokkenheid bij de les. Deze ervaring heb ik in mijn eigen lessen en in het samenwerken met vele docenten opgedaan.

3. Hoe differentieer ik met 30 leerlingen in een krap leslokaal?

Differentiëren betekent niet dat er altijd gewerkt hoeft te worden in verschillende groepjes die fysiek ook bij elkaar zitten. Er zijn een aantal mogelijkheden:

* Creëer een aangepaste lokaalopstelling 
Laat de leerlingen met een grotere instructiebehoefte vooraan zitten, of organiseer de klas in rijen, zoals onderstaande voorbeelden laten zien.

  

* Werk met verschillende opdrachten
U kunt ook differentiëren in de opdrachten die u uw leerlingen geeft: geef bijvoorbeeld twee verschillende opdrachten. De opdrachten kunnen verschillen in moeilijkheidsgraad, maar ook in leerstrategie. De opdracht ‘samenvatten’ kan bijvoorbeeld aan de hand van een tekst, maar ook door een mindmap of collage van afbeeldingen te maken. De leerlingen kunnen in dit geval wel op hun eigen plek blijven zitten.

* Maak individuele afspraken
Geef leerlingen die snel door omgevingsgeluid worden afgeleid de mogelijkheid om bijvoorbeeld een koptelefoon op te zetten.

* Werk ook buiten het lokaal
Misschien zijn er andere plekken in de school waar leerlingen wel in groepjes kunnen werken. Geef ze dan naast de opdracht een duidelijke opbrengstverwachting mee. Bijvoorbeeld: om twee uur zie ik jullie terug in dit lokaal en leggen jullie opgave 3.1 uit aan de andere leerlingen.

4. Hoe houd ik zicht op wat leerlingen doen, als zij met verschillende opdrachten bezig zijn?

* Begin klein
U differentieert ook al als u twee verschillende opdrachten aanbiedt. Zo houdt u het overzichtelijk en kunt er eerst eens aan wennen en mee experimenteren.

* Maak gebruik van gratis digitale tools
Op internet zijn veel tools te vinden die ook nog eens gratis zijn. Zelf werk ik veel met digitale quiztools zoals Kahoot, Socrative en Quizizz die met één muisklik een overzicht geven van de antwoorden van leerlingen. 

Een tool als Padlet kunt u gebruiken om leerlingen tijdens, voor of na de les hun antwoorden visueel weer te laten geven. Voordelen van deze tools zijn dat ze de lessen interactiever maken en de leerlingen actiever. Ook heeft u meer zicht op de voortgang van leerlingen en bent u minder tijd kwijt aan administratie en nakijkwerk. In een eerder blog (Makkelijker differentiëren met behulp van vijf gratis ICT tools) kunt u meer lezen over het werken met deze tools. (foto: voorbeeld Padlet)

* Organiseer het uitwisselen tussen leerlingen
Werkt u met twee verschillende opdrachten? Laat leerlingen dan elkaars opdrachten nakijken of kort presenteren aan elkaar. Zo leren leerlingen van elkaars werk en betrekt u ze actief bij de les.


Ik ben heel benieuwd welke ervaring u zelf hebt met differentiëren.
Wat is uw beste tip voor andere docenten?

Reacties

  1. Jeanette vd Pijl Jeanette vd Pijl - 29 mei 2015

    Hi Meike, ik heb tijdens de CPS vervolgcursus differentiëren de ontzettend eenvoudige, maar heel effectieve tip gekregen om vooraan in het lokaal een instructietafel te maken. Niks nieuws voor het basisonderwijs, maar wel voor de middelbare school. Ik ga daar zelf zitten en kinderen schuiven aan als ze een vraag hebben of meer uitleg willen. Gek genoeg doen ze dat makkelijker en sneller dan naar mijn bureau lopen. Ik pas het vaak toe!

  2. Meike Meike - 29 mei 2015

    Ha Jeanette,

    Dank voor je reactie! Dat is natuurlijk helemaal ideaal en fijn dat de leerlingen het zo op prijs stellen!

    Groetjes,
    Meike

  3. Daniël de Haas Daniël de Haas - 20 juni 2023

    Hi Meike,

    Niet per sé een vraag, maar ik vind uw werk ontzettend inspirerend en ik kan niet wachten het toe te passen in mijn lessen! :)

  4. Meike Meike - 20 juni 2023

    Dankjewel Daniël! :)

Plaats een reactie

Over de auteur

Meike Berben 2023.png

Meike Berben

Meike is adviseur en trainer bij CPS en expert op het gebied van didactiek, differentiëren, formatief handelen en ict in de les. Zij is ook auteur van de boeken Differentiëren is te leren en Formatief handelen in de les.

Bekijk profiel

De CPS Nieuwsbrief: Gratis inspiratie, kennis en updates

Ontvang 1x in de zes weken de nieuwste blogs met tips en waardevolle kennis, nieuwtjes, artikelen, ebooks en inzichten automatisch in uw mailbox.

Meld mij aan