Taal maakt je verhaal

Een blog over het linguïstische domein van Oracy

Jeroen Aarssen - 13 april 2022

In dit derde blog in de serie blogs over Oracy (mondelinge taalvaardigheid in brede zin) behandelen we het linguïstische domein:

• woordenschat
• taalvaardigheid
• retorische technieken 

Woordenschat

Om je goed te kunnen uiten, is het van belang om veel woorden te kennen. Als je alles in je verhaal bijvoorbeeld dingen noemt, komt je boodschap minder duidelijk en krachtig over dan wanneer je specifiekere woorden gebruikt zoals onderdelen, bestanddelen of ingrediënten. Kinderen kennen al die woorden niet vanzelf. Ze moeten ze leren en leren gebruiken. Een tip voor het aanleren van nieuwe woorden is om ze direct correct uit te leggen. En dus niet eerst in de klas te vragen of iemand weet wat het woord betekent. Dat zorgt namelijk voor veel betekenissen die net niet kloppen waardoor juist verwarring ontstaat. 

Taalvaardigheid

Gesproken taal is losser van vorm dan geschreven taal. Een informeel gesprek wemelt van de grammaticale foutjes, haperingen, herhalingen en onaffe zinnen. Als de gesproken tekst iets formeler is, zoals in een voorbereide presentatie, dan neemt het aantal fouten en haperingen af, maar ze zijn er nog steeds. Maar wat doe je als een kind erg veel fouten maakt? Verbeter je het elke keer of laat je het gaan? Dit is een spanningsveld waarin onderbouwde keuzes zowel de taalvaardigheid als het zelfvertrouwen ten goede komen.
Taalvaardigheid gaat overigens om meer dan grammatica. Ook de juiste keuzes maken in bijvoorbeeld formeel of informeel taalgebruik en wat moeilijker of juist makkelijker taal valt hieronder. Kinderen leren hier keuzes in te maken door in veel verschillende situaties te spreken.

Retorische technieken

Een spreker naar wie iedereen luistert, gebruikt vaak retorische technieken. Hij stelt de ander of het publiek vragen, last pauzes in, maakt grapjes, gebruikt vergelijkingen en vat samen. Dit zijn technieken die je moet oefenen voor je ze op een natuurlijke wijze in kunt zetten. Je denkt er van tevoren over na, probeert ze uit en ervaart het effect ervan. Een speciale techniek is de drieslag. Hierover vind je meer in het lesidee Drieslag. In het lesidee Pecha Kucha lees je hoe je leerlingen een korte presentatie aan de hand van afbeeldingen kunt laten voorbereiden. 

Oefenen tijdens gewone lessen

Het linguïstische domein bevat dus allerlei onderdelen die van belang zijn voor een goede mondelinge taalvaardigheid. Oefenen is de sleutel. En dat kan tijdens en bij het voorbereiden van een spreekbeurt, maar ook veel vaker tijdens de lessen. Vraag leerlingen regelmatig om lesstof te presenteren of om met elkaar in gesprek te gaan over bijvoorbeeld burgerschapsonderwerpen. Dan oefenen ze en nemen ze bovendien de stof veel beter op. Ook kun je tijdens instructiemomenten checken of iedereen het begrepen heeft door leerlingen in tweetallen hierover te laten overleggen. Daarmee geef je ze meteen ruimte voor interactie en zet je ze in een actieve stand waardoor ze de stof veel beter opnemen. 

Meer weten?

Wil je meer weten over het aanleren van woordenschat, taalvaardigheid, het al dan niet corrigeren van fouten en retorische technieken? Of over Oracy in het algemeen? In de vorige twee blogs ging het over Oracy algemeen en over het fysieke domein. In de volgende blogs komen het cognitieve en sociaal-emotionele domein aan de orde. Het laatste blog gaat over de rol van ouders bij de ontwikkeling van mondelinge taalvaardigheid. Wil je zeker weten dat je geen blog mist, geef je dan op voor de CPS Nieuwsbrief. 

• Meer informatie vind je ook in het e-book Oracy.
• Een sprekende animatie over Oracy staat op www.cps.nl/oracy.
• Wil je weten wat Oracy voor jouw leerlingen en jouw school kan betekenen? We geven graag een korte persoonlijke presentatie. 

Tekst: Jeroen Aarssen in samenwerking met Babet Beune, BaBetter Tekst & Communicatie