Hoe loopbaanoriëntatie en -begeleiding in het vo anders kan
LOB is op veel vo-scholen nog een hoofdpijndossier: onduidelijkheid over wie wat moet doen, wat er überhaupt moet gebeuren binnen dit thema en veel administratiedrang. Maar waarvan weten we nu dat het werkt?“
Maak nooit vaste plannen voor de toekomst als je nog jong bent. De jeugd is om je voor te bereiden om later, als het leven dat vereist, de juiste besluiten te nemen.” Bron: Erik Hazelhoff Roelfzema (Op jacht naar het leven).
Uitval
Het citaat van Hazelhoff is wat mij betreft de basis van goed LOB. Waarom? Al jaren wordt het maken van de verkeerde keuze genoemd als één van de belangrijkste oorzaken van de hoge uitval in mbo, hbo en wo. Dit geldt ook voor leerlingen van scholen met een volledig opgetuigd LOB-programma en een decanaat.
Paradigma
In Hazelhoff’s benadering zien we wellicht een ander paradigma als het gaat om studiekeuze: het maakt niet uit wat je kiest, zolang je maar breed en ver blijft kijken. Als we kijken naar de snelle ontwikkeling van de arbeidsmarkt en de kenmerken van deze generatie pubers (Generatie Z) is deze andere benadering een grote kans. Want eigenlijk zijn er geen foute keuzes te maken, alleen slechte manieren om met de consequenties van die keuzes om te gaan. Het ontbreken van eigen verantwoordelijkheid, discipline, probleemoplossend vermogen en kunnen omgaan met tegenslag zijn namelijk die andere meest genoemde oorzaken van de uitval.
Hoe dan wel? Twee tips voor effectieve LOB
Tip 1 Schaf het decanaat en de administratieve druk af
Het decanaat was voor het internettijdperk heel handig. Nu echter is het niet meer wenselijk of nodig om alle kennis bij één persoon te beleggen. Gezien de verveelvoudiging van het onderwijsaanbod ook niet haalbaar. Bovendien, elke mbo, hbo en universiteit heeft zelf een studenteninformatiepunt.
Verantwoordelijkheid voor pakket-, profiel-, studie- en beroepskeuze moeten we vervolgens leggen daar waar het hoort: bij leerlingen en ouders. Stop daarom met een uitgebreide formulierenmolen, schriftelijke adviezen, adviesvergaderingen, verplicht open dag bezoek (met verslag!) etcetera en meld ouders en leerlingen wanneer bepaalde keuzes ingeleverd moeten zijn. Daar kan heel eenvoudig het roosterprogramma (bijvoorbeeld Zermelo) voor worden ingericht.
Belangrijke consequentie: kies je niet dan kiest de school voor jou. Het LOB beleggen we bij de mentoren, met wellicht wat administratieve ondersteuning vanuit het stafbureau.
Tip 2 Laat mentoren LOB-gesprekken voeren
Tip 1 was wellicht even schrikken. Want wat als leerlingen verkeerd kiezen? Start met je te realiseren dat die verantwoordelijkheid bij de leerling en de ouders ligt. Ons werk is het faciliteren van die keuze, maar wel ‘lean and mean’, zoals tip 1 beoogt.
Faciliteren begint met een doorlopende leerlijn van de mentorlessen waarin tijd ingeruimd is om leerlingen aan het werk te zetten met LOB-thema’s zoals wie ben ik, wat kan ik en wat wil ik, bijvoorbeeld op basis van een methode. In deze lessen verken je met de klas ook de diverse keuzemogelijkheden en studierichtingen.
Daarnaast ga je als mentor LOB-gesprekken voeren met behulp van onderstaande vijf loopbaancompetenties van Marinka Kuipers. Voer je deze gesprekken effectief, dan zal ook de consequentie van keuzes duidelijker worden bij de leerling. En wellicht nog belangrijker, een effectieve mentor is een gespreksvaardige mentor die een leerling leert zichzelf te helpen. Het voeren van een LOB-gesprek is daarom een basiscompetentie voor elke mentor, in elke klas.
Loopbaancompetenties
- Wat kan ik het best en hoe weet ik dat? (kwaliteitenreflectie)
- Waar ga en sta ik voor en waarom dan? (motievenreflectie)
- Waar ben ik het meest op mijn gemak en waarom dan? (werkexploratie)
- Hoe bereik ik mijn doel en waarom zo? (loopbaansturing)
- Wie kan mij helpen mijn doel te bereiken en waarom die mensen? (netwerken)
“In dit gesprek van een kwartier heb ik meer over mezelf en de toekomst nagedacht dan dat laatste twee jaar bij elkaar!” hoorde ik een leerling zeggen na afloop van een LOB-gesprek. En dan behalen we wat we beogen: loopbaanzèlfsturing!
Wat zou het mooi zijn als we leerlingen zelf leren te kiezen, in samenwerking met ouders. Pas dan zullen we de jeugd ècht voorbereiden op de toekomst.
Praktisch verdieping
Wil je aan de slag met je mentoraat en je LOB?
Kijk dan eens naar de volgende trainingen of neem contact op met Sander van Veldhuizen.
Over Ontwikkel je vaardigheden als startende mentor - CPS.nl
Reacties
Dat is een mooie gedachte, om de verantwoordelijkheid voor de eigen loopbaan bij de leerling zelf neer te leggen, maar in de praktijk niet haalbaar, ben ik bang. De profielkeuze wordt in de derde klas gemaakt en de mentoren die daar dan door middel van het voeren van loopbaangesprekken de leerlingen op moeten voorbereiden, gedurende de gehele onderbouw, zijn daar niet altijd toe in staat. Je wordt niet altijd onderbouwmentor by choice, soms word je gewoon aangewezen, ook al ben je niet goed in of heb je een hekel aan het voeren van dit soort gesprekken. Daarnaast hebben mentoren met 30 tot 32 leerlingen in de onderbouw tijdens hun mentorlessen ook veel andere dingen te doen met hun mentorleerlingen: van lessen over burgerschap, tot mediawijsheid en van stress tot studievaardigheden. Ook moet er over welzijn en welbevinden worden gepraat en over de schoolvoortgang.
Leerlingen in de bovenbouw hebben vaak een individuele mentor, waardoor er geen ingeroosterde mentoruren zijn en de mentor heeft een bedroevend aantal uur tot zijn/haar beschikking om de toegewezen leerlingen te begeleiden. Daarnaast kan het voorkomen dat leerlingen elk jaar een andere mentor hebben en er een vrij hoog verloop onder docenten is, waardoor je in theorie dan elk jaar heel veel nieuwe mentoren hier in zou moeten trainen.
Als laatste wil ik opmerken dat ik in mijn 11 jarige loopbaan als decaan nog maar heel weinig leerlingen ben tegengekomen die zelf de verantwoordelijkheid namen voor hun eigen loopbaankeuzes.
Ik zou willen pleiten voor een en-en situatie: fijn als de mentor inderdaad goede loopbaangesprekken met de leerlingen kan voeren, maar de decaan, of studieloopbaanbegeleider, blijft de regievoerder en procesbewaker.
Plaats een reactie