Bouwen aan taal bij meertalige kleuters
Spelenderwijs in contact met taal
De toename in de instroom van anderstalige kleuters wordt door veel onderbouwteams als een enorme uitdaging ervaren. Want hoe maak je contact met kleuters die nog geen of nauwelijks Nederlands spreken? En hoe ga je om met de veelvoud aan moedertalen van de kinderen op je groep?
De zandtafel vol taal van juf Jet
Ooit zag ik een filmpje van een leerkracht op een basisschool met veel nieuwkomers nabij een AZC. Zij ontving na de zomervakantie een groep vers in Nederland gearriveerde kleuters uit verschillend landen. Haar laagdrempelige manier van kennismaking met de kinderen had iets ontwapenends: juf Jet stond met de kinderen aan de zandtafel en pakte een handje fijn zand in haar vuist waarna ze het droge zand in een straal naar beneden liet stromen. Ze maakte er een geluidje bij ‘wsjjj’. De kinderen imiteerden haar.
Op een gegeven moment liet ze haar handen onder het zand verdwijnen. De kleuters volgden haar voorbeeld. Onder het zand raakten de handen van haar en de kinderen elkaar. Eerst even wennen, maar ze moesten er allemaal enorm bij lachen.
Vervolgens ging juf Jet verder en schudde onder het zand de hand van een kind en stelde zich voor: ‘Hallo, ik heet juf Jet, en jij?’ Dikke pret, de kleuters vonden het prachtig.
Het filmpje ging verder en toonde dezelfde leerkracht en kleuters enkele weken later. Het spel had zich tijdens het thema Zomer ontwikkeld tot een prachtig doen-alsof-spel. De zandtafel was getransformeerd tot ijscokar waar keurige zandbolletjes op hoorntjes werd geschept. Tijdens het ervaren en beleven van het kopen en eten van ijsjes werd er al veel taal gebruikt en was er volop interactie.
Spel en taal
Dit voorbeeld toont de enorme kracht van spel en het handelend bezig zijn. Het is een laagdrempelige en natuurlijke manier om kleuters die nog geen Nederlandse taal hebben, op een verkennende en veilige wijze in contact te laten komen met jou, met elkaar en met taal. Aanvankelijk staat het spelplezier en het onderzoeken/ontdekken voorop en gaandeweg wordt het spel en de taal daarbij steeds uitgebreider en complexer.
Belangrijk is dat je kinderen in hun spontane spel voldoende vrij laat om zich ook in hun thuistaal te uiten of hen tijdens het spel, als ze dat zelf willen, te laten spelen en overleggen met kinderen die dezelfde taal spreken. Daarmee wordt hun denkvermogen op basis van het aanwezige kennisnetwerk in hun brein aangesproken. En dat netwerk is de basis waardoor ze een nieuwe taal sneller leren.
Van prentenboek tot doen-alsof-spel
Een goed gekozen prentenboek bij het onderwerp van de themaweek, kan kinderen verder helpen om een verhaal rond het thema beeldend te maken. Het geeft taal, woorden en een scenario die kleuters kunnen inzetten om na te spelen in de themahoek. Het kan daarbij helpend zijn om het verhaal eerst zelf te demonstreren. Gaandeweg zullen kleuters daar zelf verder op door fantaseren.
Het herhaald aanbieden van een prentenboek heeft nog meer voordelen voor het taal-leren bij meertalige kinderen. Door het herhaald aanbieden van het prentenboek kan je in verschillende stadia van de themaweken aan verschillende taaldoelen werken, zoals woordenschat, een gesprekje voeren over de betekenis van het verhaal, of het werken aan luisterbegrip.
Veel prentenboeken zijn in verschillende talen verschenen. Een overzicht vind je op websites als Prentenboeken in alle talen, Bukiboek, Nik-Nak Meertalig lezen en spelen, Lappabooks of een app zoals Bookabooka. Dit geeft je de mogelijkheid om de verhalen of de boeken mee naar huis te geven. Wetenschappelijk onderzoek laat namelijk zien dat het voor tekstbegrip niet uitmaakt in welke taal je leest of voorleest. Kinderen leren in hun moedertaal woorden en begrippen die ze kunnen gebruiken bij het leren van het Nederlands. Dus: als ouders voorlezen in de eigen taal is dat óók goed voor de Nederlandse taalontwikkeling.
Speel zelf ook regelmatig mee
De rol van de leerkracht bij het regelmatig begeleiden van themaspel in de hoeken blijft gedurende het hele thema van groot belang om de taalontwikkeling van anderstalige kinderen te blijven voeden en uitdagen. Grijp daarbij kansen door zelf een rol te spelen in het themaspel waarbij je kinderen uitdaagt tot actief nadenken en taal produceren.
Zeven tips voor de interactie met anderstalige kleuters:
- Verwoord je handelingen en de handelingen van de kleuter.
Zo leg je de link tussen taal en actie, wat taalverwerving ondersteunt. - Parafraseer de taaluitingen van de kleuter.
Je bevestigt de boodschap en biedt meteen het correcte taal aan. - Speel de beurt door en laat kinderen met elkaar praten en overleggen.
Taal groeit in interactie, vooral als kinderen actief betrokken zijn. - Geef ruimte om te denken en te spreken.
Vijf seconden wachten stimuleert denktaal en actieve taalproductie. - Respecteer het perspectief en de taal van het kind.
Dat geeft veiligheid en erkenning, wat de betrokkenheid vergroot. - Doe prikkelende beweringen.
Uitdagende uitspraken dagen kinderen uit tot taalgebruik en reactie. - Werk aan betekenisonderhandeling.
Toon interesse, vraag door en help het kind verwoorden wat het bedoelt.
Een krachtige start voor elke kleuter
Benieuwd hoe jij samen met jouw onderbouwteam de begeleiding van meertalige jonge kinderen bij taal- en spelontwikkeling kan versterken? Neem gerust contact met mij op om de mogelijkheden te bespreken. Mijn gegevens staan onder dit blog.
Of volg de academietraining Meertaligheid als middel om te leren bij de CPS Academie in Amersfoort. In deze training leer je onder andere over de ontwikkeling van het meertalige brein, het belang van aandacht voor de thuistalen van leerlingen, vanuit een duidelijke visie omgaan met meertaligheid en meertaligheid praktisch inzetten in de klas.
