Voor na de crisis
We zitten er midden in. Althans, zo schijnt het. Het is een vreemde gewaarwording. Midden in een crisis zitten. Een abstract fenomeen en tegelijkertijd ook heel sterk in zijn nabijheid. Een crisis die, anders dan bijvoorbeeld een bankencrisis, zich op verschillende manieren laat voelen
Een crisis die heel duidelijk een algemeen maatschappelijk probleem is, en tegelijkertijd ook zichtbaar is in concrete en zichtbare omstandigheden. Een omgeving die op slot zit waarbij je letterlijk nergens naar toe kunt. Vluchten kunnen we niet meer, want verre landen zijn ‘oorlogslanden’, dus vluchten we maar in een digitale wereld van gamen, bijeenkomsten, virtuele exposities of ‘huisconcerten’ of gewoon in de tuin. Een crisis die veraf maar ook dichtbij is. De ongrijpbaarheid van getallen van ziekenhuisopnames of overleden mensen en de werkelijkheid van die ene leerling die je maar niet te pakken krijgt.
Slagvaardig
Een crisis zoals deze werpt ons terug op vragen en verlangt van ons antwoorden, schreef Hannah Arendt in 1968. Niet alle antwoorden zijn direct en makkelijk te geven, soms vergen ze echt meer tijd. Maar we merken ook dat we direct met oordelen komen over wat ons te doen staat. Al voordat er sprake was van een eventuele sluiting zijn er scholen geweest die pro-actief lesplannen en huiswerktaken aan het maken waren. Daarbij werden besluiten genomen, opdrachten verstrekt en uitvoeringen gepland. In de eerste week van de schoolsluiting is er op veel scholen een houding van aanpakken zichtbaar geweest. Er is begonnen met schoolwerk op afstand, op het anders organiseren van lessen, vakgebieden, praktijklessen, zonder dat daar teamplannen of schoolplannen voor gewijzigd zijn. Waar tot voor kort enorm veel beren op de weg zichtbaar waren, worden teambijeenkomsten nu digitaal ingezet.
Leiderschap in crisestijden
Hoe zouden we over een aantal maanden terugkijken naar ons leiderschap? Hebben we deze crisis ‘gemanaged’ of zijn we ‘leider’ voor ons zelf en voor anderen geweest? Juist een crisis vraagt om leiderschap, om inspiratie om op weg te zijn naar een onzekere toekomst. Misschien is daarom een crisis zoals we die nu meemaken een test voor het leiderschap op je school. En dan bedoel ik niet perse het leiderschap van de leidinggevenden alleen, maar meer nog het leiderschap van de individuele collega’s op de school tot het leiderschap van de leerlingen. Het is het soort leiderschap dat zich laat zien in het denkvermogen en de verbeeldingskracht van mensen om de situatie, samen met anderen, hanteerbaar te maken. Kan het zo zijn dat we juist in deze tijd steunen op ons kritisch denken, de verbeelding, het empathisch begrip en een besef van de complexiteit van de wereld waarin we leven?
Tijd voor reflectie en bezinning?
Hebben we in de huidige situatie tijd om na te denken over wat we aan het doen zijn? Willen we de tijd nemen om even een moment in te bouwen om te reflecteren op de storm waarin we ons bevinden? Durven we vragen te stellen aan het onderwijs dat we de leerlingen nu bieden? Hebben we de bereidheid om te onderzoeken of dat wat we aanbieden ook bijdraagt aan het leren van de leerlingen? Wat vinden we eigenlijk van onze eigen positie als leidinggevende of leraar in de school? Wat betekent het eigenlijk als we op de ramen van de scholen zien verschijnen ‘we missen jullie, lieve kinderen. De juffen’! Hoe ziet dat ‘missen’ er dan uit?
Het is niet waarschijnlijk dat er nu tijd wordt gevonden om te reflecteren op dergelijke vragen. Veel leraren ervaren nog meer dan anders een verstoring in de werk-privé balans. Toch vragen ook deze omstandigheden op het creëren van rustpunten. Dat we momenten organiseren om als ware boven de situatie uit te stijgen. Natuurlijk, het laten doorgaan van het onderwijs is van belang, maar het elkaar ontmoeten in het stilstaan en vragen stellen kunnen we toch met recht wel een belangrijke zaak noemen. Juist daar verkennen we onze invloed en betrokkenheid, verdiepen we ons in hetgeen er voor ons het meest toe doet en zoeken we de betekenis op van wat wij voor het leren en leven van onze leerlingen willen betekenen.
Wat heeft ons echt verder geholpen?
Net zoals er scholen zijn die enigszins voorbereid waren zijn er nu ook leidinggevenden die al nadenken over hoe na de crisis momenten van beschouwing te organiseren. Daar kunnen dan vragen aan de orde komen als ‘wat is ons overkomen’, ‘hoe hebben we daarin juist gehandeld’, ‘wat willen we behouden en hoe gaan ze daarvoor zorgen’ of ‘wat heeft dit voor mij persoonlijk betekend’? Wat ons daarbij kan helpen zijn juist die vaardigheden die ons door de crisis hebben geholpen: kritisch denken, verbeeldingskracht, empathie en de relaties met anderen.
Verder leren?
Onder de titel Leren over leiderschap na de crisis is er een tweedaagse training in de CPS Summerschool opgenomen.
Plaats een reactie