Blog

Vaardigheden rond klanken en letters zijn een belangrijk onderdeel van geletterdheid van jonge kinderen.  Het is de basis voor het goed leren lezen en schrijven. In de kleuterperiode leggen we het fundament hiervoor door klankleer: het fonologisch en fonemisch bewustzijn.

In onze samenleving vormen woorden de sleutels voor taalbegrip en kennisoverdracht. Onze woordenschat is dan ook van groot belang voor het functioneren in de maatschappij. Een veel terugkomende vraag is hoe leerkrachten ervoor kunnen zorgen dat woordenschat wordt aangeleerd. Leerkrachten leggen namelijk de hele dag woorden uit, maar merken dat hun inspanning niet altijd tot de gewenste resultaten leiden. Maar wat werkt dan wel?

Over de taalvaardigheid bij leerlingen is al veel gezegd: de achteruitgang lijkt een feit, het probleem is de afgelopen jaren alleen maar toegenomen en het is lastig om daar in het onderwijs grip op te krijgen. Bij alle vakken zie je vaak dat leerlingen denken de inhoud te begrijpen, maar dat ze hun antwoord niet goed kunnen formuleren als ze de stof zelf moeten uitleggen of er een vraag over moeten beantwoorden. De oorzaak? Veel leerlingen missen de algemene taalkennis en ‑vaardigheid om zich goed uit te drukken. 

Leerlingen schrijven meer dan ooit. Een belangrijk deel van hun sociale communicatie verloopt schriftelijk via social media. Maar vraag je ze op school om een wat langere en formele tekst zoals een verslag of brief, dan zie je vaak onvoldoende structuur, kromme zinnen en stijlbreuken. Beter schrijfonderwijs is duidelijk gewenst. Deel daarvoor het schrijfproces op in stappen, geef leerlingen veel meer eigenaarschap over het leren schrijven en laat ze aan relevante teksten werken. Dan wordt leren schrijven niet alleen beter, maar ook makkelijker en leuker.

Jonge kinderen zijn gefascineerd door alles om zich heen. Nieuwe prikkels verwonderen hen en ze vinden het prachtig om anderen daarop te wijzen en erover ‘in gesprek’ te gaan. Ook als ze daar nog geen woorden voor hebben. Relaties tussen kinderen en volwassenen die responsief zijn – dus met veel interacties – vormen een sterke basis in de hersenen van een kind voor toekomstig leren en ontwikkelen. Je zou het het pingpong-principe kunnen noemen: het kind speelt de bal aan en de ouder of begeleider speelt hem weer terug.

De teamleden van de jonge Christelijke Basisschool AquaMarijn in Groningen zijn ambitieus. Ze wilden zichzelf en hun school verder ontwikkelen. Niet via een training, maar intensiever en meer passend bij hun speerpunt: lerende cultuur. Sommige teamleden waren al bekend met Lesson Study: een methode waarbij je samen met collega’s een goed doordachte les ontwerpt, een collega de les geeft en de anderen observeren. Omdat het team Lesson Study professioneel in wilden zetten, schakelden ze begin vorig schooljaar CPS in voor de begeleiding.

^{Blog 7 - Oracy}
Mondelinge taalvaardigheid is ontzettend belangrijk: voor het leren lezen en schrijven, maar ook om te leren je te uiten, begrepen te worden en anderen te begrijpen. Natuurlijk praat ik veel met kinderen, heb ik groepsgesprekken en gebruik ik denksleutels om gesprekken met de (kleuter)klas te voeren. Maar wat de opbrengsten hiervan zijn, kan ik eigenlijk ook niet benoemen. Hoe ik dit kon veranderen, in mijn toch al overvolle lesagenda, was mij tot voor kort onduidelijk. Maar laatst ontdekte ik dat het voor de hand liggender én makkelijker is dan ik altijd had gedacht.

^{Blog 6 - Oracy}
Voor en tijdens de basisschoolleeftijd is de hersenontwikkeling van kinderen het grootst. Een aanzienlijk deel van die tijd zijn ze echter niet op school, maar thuis. Daar ligt dan ook een belangrijke rol in deze ontwikkeling. Je kunt als leerkracht nog zo hard je best doen om taal te stimuleren, het grootste effect bereik je als je met het thuisfront samenwerkt. Daarom gaat dit Oracy-blog over de rol van ouders bij de ontwikkeling van mondelinge taalvaardigheid.

_{Blog 5 - Oracy}
Vrijdag sta ik als invaller voor de klas van groep 7. Tijdens de pauze kijk ik met de klas naar een uitzending van het jeugdjournaal. Het journaal eindigt met een stelling: Het is leuk om een opvallende naam te hebben. Dit naar aanleiding van het nieuws dat het kind van Elon Musk de naam X AE A-XII heeft gekregen. Juist op het moment dat ik de stelling wil toelichten en daarover met de kinderen in gesprek wil gaan, staat een leerling op en loopt als vanzelfsprekend naar het bord. Het is Anna.

^{Blog 4 - Oracy}
Je kent het wel: een leerling met een veel te lange spreekbeurt waar geen kop of staart aan zit, een ander die tijdens zijn voordracht steeds afgeleid is of een leerling die tijdens een discussie veel te ver uitweidt. De overige leerlingen haken af, gaan kletsen en jij staat er met kromme tenen bij. Een verhaal goed opbouwen, op de tijd letten, geconcentreerd blijven: allemaal aspecten van een goede presentatie die kinderen moeten leren voor ze het kunnen. Maar hoe help je ze daarbij?

^{Blog 3 - Oracy}
Op de gemiddelde basisschool krijgen kinderen maar weinig het woord. Ze antwoorden op een vraag en geven af en toe een spreekbeurt. Terwijl veel oefenen met mondelinge taalvaardigheid noodzakelijk is om goed te leren spreken en luisteren; vaardigheden die zorgen dat kinderen anderen beter begrijpen en zelf beter begrepen worden. Vaardigheden dus die noodzakelijk zijn voor goed functioneren in de samenleving. Bovendien helpt oefenen met mondelinge taalvaardigheid om kennis te verwerven. Vragen beantwoorden, presenteren of debatteren over de stof zorgt ervoor dat deze beter beklijft.

Thematisch werken (of taalonderwijs in verbinding) staat op dit moment volop in de belangstelling. Steeds meer basisscholen zoeken een alternatief voor de klassieke lessen begrijpend lezen en erkennen het belang van een geïntegreerde of thematische aanpak van taalonderwijs. Hierbij worden taaldoelen gekoppeld  aan wereldoriëntatie en ontstaat er een verbinding  binnen of tussen de verschillende vakken. Dus laten we stoppen met eenvoudige, arme teksten en invulbladen en beginnen met het bouwen aan een rijk netwerk waarbij wereldoriëntatie de basis voor taal en begrip vormt.

^{Blog 2 - Oracy}
Het is 1985. ‘Hoi, ik ben Miriam en ik doe mijn spreekbeurt over de gitaar’. Stilte. ‘De gitaar is een snaarinstrument met zes snaren’. Ik adem hoorbaar uit. Stilte. Slik. Ik krijg het warm en voel me een beetje duizelig. Met zachte stem zeg ik: ‘Het is een akkoordeninstrument.’ Terwijl ik dit blog schrijf heb ik een flashback naar dit spannende moment in groep 5. Ik voel dat alle ogen van de klas op mij zijn gericht. Ik kijk naar de grond. Ondanks een goede voorbereiding op papier heb ik een black-out. Ik wiebel van mijn ene been op het op het andere. Mijn adem stokt. Snel loop ik naar de gitaar die ik heb meegenomen. Ik houd hem hoog in de lucht, verdwijn erachter en zeg; ‘kijk, dit is hem’.