Blog

De kranten staan er vol mee: Nederlandse leerlingen scoren opvallend laag op leesbegrip en leesmotivatie in vergelijking met leerlingen uit andere landen.

PIRLS brengt elke 5 jaar de vaardigheid in begrijpend lezen in kaart van leerlingen uit groep 6. Bij de meting van 2016 waren de leesvaardigheidsscores van Nederlandse leerlingen veel lager dan in 2001, terwijl in veel andere onderzochte landen de leesvaardigheid juist steeg. Nederland zakte af naar een 14e plek op de internationale ranglijst. Vandaar dat er ook met argusogen werd uitgekeken naar de nieuwste PIRLS-resultaten*, die op 16 mei 2023 naar buiten kwamen ^{(gegevens verzameld in 2021, PIRLS 2021)}.

In de in mei 2023 gepubliceerde Staat van het Onderwijs doet de onderwijsinspectie verslag van de huidige situatie in het onderwijs in Nederland.

Cor Verbeek heeft er kritisch naar gekeken en zet hieronder kort uiteen wat opvalt.

Waarom is de taalachterstand van de Turkse Meryem alleen maar groter geworden? Dat is toch vreemd? Want haar leerkracht heeft vier maanden geleden een goed gesprek gehad met haar vader en ze zouden thuis meer Nederlands met haar gaan praten. En hoe komt het dat de vader van de Syrische jongen Ahmed tijdens het oudergesprek alleen maar over zichzelf wilde vertellen in plaats van over de vele conflicten waar zijn zoon al een paar weken in verzeild raakt?

Onlangs was ik op een basisschool in Moerkapelle waar ik me verwonderde over de mooie teksten op de wanden. Allemaal gingen ze over het belang van lezen. En dan vooral het plezier ervan. Wauw! Overduidelijk dat deze school werk wil maken van leesbevordering in de school. Een keuze? Nee, ik denk een must voor iedere school.

Vaardigheden rond klanken en letters zijn een belangrijk onderdeel van geletterdheid van jonge kinderen.  Het is de basis voor het goed leren lezen en schrijven. In de kleuterperiode leggen we het fundament hiervoor door klankleer: het fonologisch en fonemisch bewustzijn.

In onze samenleving vormen woorden de sleutels voor taalbegrip en kennisoverdracht. Onze woordenschat is dan ook van groot belang voor het functioneren in de maatschappij. Een veel terugkomende vraag is hoe leerkrachten ervoor kunnen zorgen dat woordenschat wordt aangeleerd. Leerkrachten leggen namelijk de hele dag woorden uit, maar merken dat hun inspanning niet altijd tot de gewenste resultaten leiden. Maar wat werkt dan wel?

Op het strand bij Makkum staat een groep volwassenen tegen elkaar aan te duwen en met zwaarden te zwaaien. Een interessant spektakel dat nieuwsgierige blikken uitlokt. Voor wie dichterbij durft te komen, wordt duidelijk dat hier sprake is van ‘professioneel vechten’. Deelnemers ervaren fysiek wat er gebeurt als ze allebei blijven duwen en wat als ze rustig en gecontroleerd andermans duwtje incasseren of zelfs verwelkomen.

Voor veel teamleiders en directeuren zijn de afgelopen jaren bijzonder intensief geweest: van lockdowns naar anderhalvemeterschool en van een steeds nijpender lerarentekort naar uit de pan rijzende kosten voor verwarming van de school. Tegelijkertijd vragen de NPO-plannen extra inspanningen. Je wilt wel interventies plannen en constant verbeteringen doorvoeren, maar komen die in de praktijk wel tot uitvoering? Want de praktijk blijkt nu vaak weerbarstiger dan de NPO-scan en de menukaart doen vermoeden. Hoe dek je je in tegen al die onzekerheden? En moet je dat eigenlijk wel willen?

Leerlingen schrijven meer dan ooit. Een belangrijk deel van hun sociale communicatie verloopt schriftelijk via social media. Maar vraag je ze op school om een wat langere en formele tekst zoals een verslag of brief, dan zie je vaak onvoldoende structuur, kromme zinnen en stijlbreuken. Beter schrijfonderwijs is duidelijk gewenst. Deel daarvoor het schrijfproces op in stappen, geef leerlingen veel meer eigenaarschap over het leren schrijven en laat ze aan relevante teksten werken. Dan wordt leren schrijven niet alleen beter, maar ook makkelijker en leuker.

Steeds vaker heb je kinderen met een niet-Nederlandse achtergrond in je klas. Je wilt ook hen het beste onderwijs geven, zorgen dat ze kunnen meekomen, niet uitvallen. Soms merk je echter dat je zo’n kind en zijn ouders niet begrijpt en zij jou niet. Je weet niet waar het mis gaat, omdat je vaak niet weet wat je niet weet. Bovendien ben je bang om iets verkeerds te zeggen; je wilt het juist goed doen. Iedereen erkent het belang van aandacht en respect voor culturele verschillen, zeker in onderwijssituaties en juist ook in deze tijd van polarisatie. Maar hoe ga je in de praktijk om met de verschillende achtergronden van leerlingen en ouders op school?

Jonge kinderen zijn gefascineerd door alles om zich heen. Nieuwe prikkels verwonderen hen en ze vinden het prachtig om anderen daarop te wijzen en erover ‘in gesprek’ te gaan. Ook als ze daar nog geen woorden voor hebben. Relaties tussen kinderen en volwassenen die responsief zijn – dus met veel interacties – vormen een sterke basis in de hersenen van een kind voor toekomstig leren en ontwikkelen. Je zou het het pingpong-principe kunnen noemen: het kind speelt de bal aan en de ouder of begeleider speelt hem weer terug.

De teamleden van de jonge Christelijke Basisschool AquaMarijn in Groningen zijn ambitieus. Ze wilden zichzelf en hun school verder ontwikkelen. Niet via een training, maar intensiever en meer passend bij hun speerpunt: lerende cultuur. Sommige teamleden waren al bekend met Lesson Study: een methode waarbij je samen met collega’s een goed doordachte les ontwerpt, een collega de les geeft en de anderen observeren. Omdat het team Lesson Study professioneel in wilden zetten, schakelden ze begin vorig schooljaar CPS in voor de begeleiding.

Een nieuw schooljaar, een nieuw begin. Tenminste, dat hoop ik dan maar. Er zijn tenslotte nog 9100 voltijds lerarenbanen in te vullen en, dat wordt vaak vergeten, ook nog 1100 fte aan directeursfuncties staat open. Niet gek dus dat voor een groot aantal scholen het jaar minder vrolijk begint.